Karabin Gewehr 88
- wielkość czcionki Zmniejsz czcionkę Powiększ czcionkę
Gewehr 88 - foto: D. Turek
Karabin Gewehr 88
nazywany również Komissiongewehr 88 a w polskiej literaturze znany też jako Mannlicher-Mauser.
HISTORIA: Zündnadelgewehr M41 (Karabin iglicowy wz. 1841) opracowany w 1836 roku przez Johanna Nikolausa Dreyse był pierwszym na świecie karabinem iglicowym ładowanym od wlotu lufy (tzw. odtylcowym) na świecie przyjętym do uzbrojenia. Karabin miał swoje wady ponieważ zamek nie zapewniał całkowitej szczelności, część gazów prochowych wydostawała się szczelinami, co zmniejszało donośność. Spłonka była umieszczona tuż za pociskiem więc iglica musiała być bardzo długa, a podczas wystrzału działały na nią gazy prochowe o wysokiej temperaturze, co powodowało jej pękanie. Johann Dreyse zastosował w swojej broni pocisk ołowiany w sabocie papierowym, który miał odpadać od pocisku po opuszczeniu lufy, lecz w praktyce nie zawsze to następowało, a w rezultacie cierpiała na tym celność.
Kiedy w 1870 roku wybuchła wojna, armia pruska uzbrojona w karabiny Dreysego starła się z armią francuską uzbrojoną w karabiny Chassepot Mle 1866. Były one, podobnie jak karabiny Dreysego, bronią odtylcową na amunicję w łusce spalającej się, ale posiadały kauczukowe uszczelniacze zamka zwiększające donośność i celność. Dlatego po zakończeniu wojny niemieckie karabiny Dreysego zostały wymienione na konstrukcję braci Paula i Wilhelma Mauserów Mauser M1871. Ten jednostrzałowy karabin o czterotaktowym zamku obrotowo-ślizgowym, w którym ryglem była rączka zamka wszedł do użytku armii Prus pod nazwą I.G.Mod.71 (Infanteriegewehr Model 1871). Karabin i jego krótsza odmiana czyli karabinek Mod. 71 strzelały czarnoprochowym nabojem scalonym 11,15 mm × 60 mm R o masie 42,8 g, który składał się z ołowianego pocisku o masie 25 g i mosiężnej łuski z wystającą kryzą. W następnych latach karabin M1871 był produkowany w zakładach Mausera w Oberndorfie, pruskich arsenałach: Spandau, Erfurt, Gdańsk, w fabryce Mannlichera w austriackim Steyr oraz w angielskich zakładach National Arms and Ammunition Company w Birmingham. Karabiny z czasem stały się uzbrojeniem innych armii krajów Cesarstwa Niemieckiego, a lufa karabinu M1871 została wykorzystana podczas modernizacji bawarskiego karabinu Werder M1869 do wersji M1869 n.M. W 1881 roku opracowano dla Serbii zmodyfikowaną wersję karabinu M1871, karabin Mauser-Milovanović kalibru 10,15 mm. Kiedy pod koniec lat 70. XIX wieku do uzbrojenia wielu armii europejskich zaczęły wchodzić pierwsze karabiny powtarzalne, jednostrzałowy M1871 stał się konstrukcją przestarzałą. W 1884 roku zespół konstruktorów Królewskiej Fabryki Karabinów w Spandau wyposażył karabin M1871 w stały, 8-nabojowy, rurowy magazynek umieszczony pod lufą. Nowy karabin przyjęto do uzbrojenia armii jako I.G. M 71/84 (Infanteriegewehr Model 71/84). W następnych latach M1871/84 zastąpił jednostrzałowe karabiny M1871 i pozostawał na uzbrojeniu armii niemieckiej do końca I wojny światowej, ale po wprowadzeniu do uzbrojenia karabinu Komissiongewehr 88 został wycofany z jednostek pierwszej linii i po 1890 był używany wyłącznie przez jednostki tyłowe. Po wycofaniu z uzbrojenia duża ilość karabinów M 71/84 została sprzedana użytkownikom cywilnym w USA i Kanadzie, gdzie były używane do lat 50. XX wieku. Wyprodukowano ponad 1 mln. egzemplarzy karabinu Mauser M 71/84.
W roku 1884 Francuz Paul Veille wynalazł bezdymny proch nitrocelulozowy, który prawie nie pozostawiał cząstek stałych, wytwarzał niewielkie ilości białego dymu, a przy tym miał większą siłę eksplozji. Jego zastosowanie w produkcji amunicji, w miejsce dotychczasowego prochu czarnego, pozwoliło zmniejszyć kaliber broni strzeleckiej do 8 mm. Pomimo zmniejszenia kalibru oraz ilości prochu w naboju nowe pociski osiągały większą prędkość wylotową i bardziej płaski tor lotu dzięki czemu były celniejsze.
W 1886 roku Francja wprowadziła do uzbrojenia karabin Lebel Mle 1886 kal. 8 mm. Był to pierwszy karabin zasilany amunicją elaborowaną prochem bezdymnym. Sprawił, że cała broń świata stała się przestarzała. W tej sytuacji Niemcy postanowili zmodernizować karabin I.G. 71/84 Mausera poprzez zmianę kalibru z 11,15 mm do 7,9 mm oraz materiału miotającego z prochu czarnego na bezdymny. Do tego zadania zamówiono w 1887 roku maszynerię produkcyjną z firmy Ludwig Loewe z Berlina. Okazało się jednak, że taka przeróbka spowoduje powstanie nieperspektywicznej broni przejściowej. Dlatego też GPK (Gewehrprüfungskomission – pruska Komisja Doświadczalna Broni Piechoty) zainicjowała prace nad nowym karabinem, następcą I.G. Mod. 71/84 oraz nowym nabojem, który mógłby ten karabin zasilać. Miały być one zbudowane z wykorzystaniem najnowocześniejszych rozwiązań europejskich. Tak powstał nabój piechoty Infanteriepatrone M 88. Nabój 7,9 x 57 mm J (J od niem. Infanteriepatrone - nabój piechoty) jeden z pierwszych nabojów karabinowych bez wystającej kryzy łuski. Nabój M88 opracowano od podstaw nie wzorując się na, elaborowanym czarnym prochem, naboju (11.15 mm x 60mm R), który zasilał karabin Mauser M71/84. Francuzi tworząc amunicję dla karabinu Lebel poszli na łatwiznę przekalibrowując nabój Gras 11 x 53 mm R co spowodowało trwające aż do końca I wojny światowej francuskie kłopoty z amunicją kal. 8 mm.
Gewehrprüfungskomission pośpiesznie nakazała budowę nowego karabinu, który miałby być zasilany nabojem M88. Karabin Gewehr 88 to techniczny „składak”. Stały, pudełkowy magazynek, ładowany za pomocą ładowników na 5 nabojów, wzorowano na konstrukcji Mannlichera M1886, kształt i skok gwintu lufy skopiowano z Lebela Mle 1886 zaś zamek skonstruował pracownik rządowego arsenału w Spandau Louis Schlegelmilch opierając się na konstrukcji braci Mauser. Karabin jako całość został opracowany przez firmę Ludwig Loewe z Berlina. Próby karabinu zakończono w listopadzie 1888 roku i GPK zaleciło pilne przyjęcie do uzbrojenia karabinu oznaczonego jako Gewehr 88. Jednocześnie do uzbrojenia m.in. kawalerii przyjęto karabinek Karabiner 88. Od wiosny 1889 do sierpnia 1890 roku przezbrojono w nowe karabiny pierwszoliniowe jednostki armii Królestwa Prus, Królestwa Saksonii i Wirtembergii. Karabiny Gewehr 88 produkowano w pruskich królewskich arsenałach w Gdańsku, Erfurcie i Spandau (łącznie 450.000 egz.), bawarskim arsenale w Amberg (425.000 egz.), oraz firmy Ludwig Loewe (425.000 egz.), Osterreichische Waffenfabrik Gesellschaft (Steyr) (300.000 egz.) i Haenel (100.000 egz.). W latach 1888–1897 łącznie wyprodukowano ok. 1.675.000 sztuk Gewehr 88 i Karabiner 88. Dziwić może brak wytwórni braci Mauser (dawniej: Królewska Wirtemberska Fabryka Karabinów w Oberndorf) wśród producentów ale Mauser realizował w tym czasie potężne zamówienie na broń dla modernizującej się Turcji.
Niemal natychmiast po skierowani nowej broni do jednostek ujawniły się liczne problemy eksploatacyjne. W karabinach uszkodzeniu ulegały zamki (zwłaszcza rączka stanowiąca rygiel), podczas strzału pękały szyjki łusek co groziło rozerwaniu komory nabojowej lub lufy, dochodziło do zacięć podczas przeładowywania broni oraz uszkodzeń rurowej osłony lufy. Prawdziwą przyczyną wystąpienia problemów był pośpiech z jakim zarówno konstruowano karabin jak i wdrażano technologię produkcji prochu bezdymnego. W rezultacie gwint lufy został źle dobrany zaś amunicja nie miała powtarzalnych parametrów (niejednakowa ilość prochu w naważce powodowała różne ciśnienia maksymalne gazów prochowych podczas strzału). Po przekonstruowaniu i wzmocnieniu komory nabojowej znikł problem częstego rozrywania łusek podczas wystrzału, a zmiana konstrukcji zamka zapobiegła zacięciom podczas przeładowywania. Zwiększenie głębokości bruzd gwintu lufy i polepszenie kontroli jakości procesu produkcji prochu zmniejszyło ryzyko uszkodzenia karabinu podczas strzału.
Błędy konstrukcyjne obarczają zarówno Komisję jak i głównego konstruktora broni, a jednocześnie producenta prochu czyli firmę Ludwig Loewe. Tej ostatniej zarzucano, że przekupiła kontrolerów rządowych i sprzedała wojsku karabiny niespełniające norm. Wykorzystując fakt że członkowie rodziny Loewe byli Żydami, antysemicka prasa określiła karabin Gewehr 88 jako Judenflinte.
Użycie bojowe pokazało, że pomimo wspomnianych wad Gewehr 88 był dobrą bronią. Kłopoty z Gewehr 88 pierwszych serii spowodowały jednak, że karabin ten nie odzyskał dobrej opinii. W armii niemieckiej od 1898 był zastępowany przez karabin Gewehr M98 Mausera, do którego opracowano nowy nabój 7,92 mm x 57mm JS M98. W trakcie I wojny światowej w karabiny Gewehr 88 były uzbrojone tylko tyłowe jednostki armii niemieckiej.
Poza armią niemiecką Gewehr 88 był używany w Chinach, Turcji, Brazylii, Peru i Ekwadorze. Bojowo były używane podczas wojny chińsko-japońskiej (1894-1895) i chińskiego powstania bokserów (1899-1901), w czasie której karabiny Gewehr 88 były używane zarówno przez powstańców jak i pacyfikacyjne oddziały niemieckie. Gewehr 88 zdecydowanie przewyższał japońskiego Murata Meiji 22-Shiki, a jego konstrukcja stałą się podstawą do opracowania karabinu Arisaka Meiji 30-Shiki (karabin 30. roku ery Meiji), kalibru 6,5 x 50 mm SR, pierwszego japońskiego karabinu strzelającego amunicją elaborowaną prochem bezdymnym. Na Gewehr 88 wzorował się także Salvatore Carcano konstruując karabin Carcano M1891. Skopiowany i produkowany w Chinach jako Hanyang 88 był w użyciu aż do 1949 roku.
Gewehr 88 był bronią powtarzalną z czterotaktowym zamkiem obrotowo-ślizgowym. Zamek wyposażono w dwa, umieszczone za tłokiem zaporowym rygle. Ryglem pomocniczym była rączką zamkowa. Karabin został wyposażony w znajdujący się w tylnej części zamka bezpiecznik skrzydełkowy. Gewehr 88 zasilano za pomocą 5-nabojowego, stałego, jednorzędowego magazynka pudełkowego ładowanego przy pomocy symetrycznych ładowników. Posiadał kolbę i łoże z drewna orzechowego, na którym mocowano lufę otoczoną rurową osłoną. Gewehr 88 był wyposażony w mechaniczne przyrządy celownicze składające się z celownika ramkowego o nastawach od 250 do 2050 m oraz otwartej trójkątnej muszki słupkowej. Pas nośny mocowany do bączka tylnego i strzemienia pasa nośnego umieszczonego za szyjką kolby.
Egzemplarz nabyty przez Muzeum im. Orła Białego zachował się w dość dobrym stanie ogólnym: drewno oryginalne orzechowe, bez znacznych uszkodzeń, wstawka reparacyjna ubytku przy przednim bączku od strony lewej o wymiarach 20 mm x 50 mm; drewno silnie porysowane podczas eksploatacji. Elementy metalowe w stanie zadowalającym, brak szczerbinki oraz tylnego wieczka pudełka magazynka; nieoryginalne śruby: tylna trzewika kolby, tylna strzemienia pasa nośnego, tylna mocowania magazynka, bączka przedniego. Wątpliwa oryginalność pasa nośnego.
Punce świadczą o tym, że karabin został wykonany w arsenale Spandau w 1889 roku, a następnie dwukrotnie przebudowany do standardu Gew.88/Z i później do Gew.88/S. Był więc dostosowany do naboju M98.
